Alen Ginzberg

Alen Ginzberg

BELEŠKE UZ URLIK I DRUGE PESME

         Do 1955. pisao sam poeziju izvedenu iz proznih zametaka, dnevnika, nacrta, uobličenih putem fraziranja ili putem disajnih grupa u male šablone kratkih stihova, po idejama o metrici američkog govora koje sam pokupio iz imažističkih preokupacija Vilijema Karlosa Vilijamsa. Od toga sam se odjednom odvratio u San Francisku, tokom dokolice omogućene naknadom za nezaposlene, da bih sledio svoju romantičnu inspiraciju – hebrejsko-melvilovski dah barda. Nisam mislio da ću napisati pesmu, već da ću prosto pisati ono što želim bez straha, pustiti mašti na volju, razotkriti skriveno i naškrabati magične redove iz mog stvarnog uma – sumirati svoj život –  nešto što ne bih bio u stanju da pokažem bilo kome, pisati za uvo svoje sopstvene duše i za nekoliko drugih zlatnih ušiju. Tako je prvi stih Urlika, Video sam najbolje umove itd, čitavo prvo poglavlje, otkucano ludački tokom jednog popodneva, ta velika tužna komedija divljeg fraziranja, besmislenih slika zarad lepote apstraktne poezije uma koja jurca unaokolo praveći čudnovate kombinacije, kao što je hod Čarlija Čaplina, duge horske stihove što podsećaju na deonice na saksofonu, za koje sam znao da bi ih tako čuo Keruak, preuzimajući od njegovih inspirativnih proznih redova jednu uistinu novu poeziju.

          Oslanjao sam se na reč koji kako bih sačuvao ritam, osnovu za održanje metrike, vraćao sam joj se i opet odlazio drugim tokovima invencije: koji su palili cigarete u furgonima furgonima furgonima,² nastavljajući ka proročanstvu onoga što stvarno znam, uprkos sumornoj svesnosti sveta: a sami su bili vidoviti indijanski anđeli.³ Jesam li zbilja bio napadnut zbog ovakve vrste zadovoljstva? I tako se poema uozbiljila, a ja sam krenuo ka onome za šta je moja mašta verovala da je istinito, do Večnosti (jer sam pre toga proživeo blažene godine prosvetljenja tokom kojih sam čuo Blejkov drevni glas i tokom kojih sam video univerzum razotkriven u mom umu) i ka onome što je moje sećanje moglo rekonstituisati od činjenica božanskog iskustva.
          Ali kako održati dugački stih (a da ne sklizne u prozu)? To je ta prirodna inspiracija trenutka koja ga drži u pokretu, spaja raznolike misli, stenografske beleške vizuelne slikovitosti, jukstapozicije hidrogenskog džuboksa, apstraktne haikue koji sadrže tajnu, i koja vraća gvozdenu poeziju nazad u stih: poslednji stih pesme Suncokretova sutra⁴ je ekstreman, to je jedan tok asocijacija od pojedinačnih reči koji se sumira. Um je srazmeran, Umetnost je srazmerna. Misleći Um izvežban kroz spontanost stvara oblike u svojoj sopstvenoj viziji i dolazi do Poslednje Misli. Oslobođeni duhovi koji tuguju za telom pokušavaju da osvoje tela živih ljudi. Čujem duhove Akademika u Limbu kako dreče o formi.
          Zamisao je da svaki stih Urlika predstavlja pojedinačnu disajnu jedinicu. Mada se na ovom snimku to ne primećuje, bio sam iscrpljen pri kraju trećeg sata čitanja u Čikagu sa Korsom i Orlovskim. Moj dah je dugačak – to je Metrika, jedno fizičko-mentalno nadahnuće misli sadržano u elastičnosti daha. To verovatno ide na živce Vilijamsu sada, ali to je prirodna posledica, moja sopstvena povišena konverzacija, a ne mirni, uobičajeno-svakodnevni kratki dah. Ovako sam pristupio ustima na jedan luđi način.
          I tako su ove pesme serije eksperimenata sa formalnom organizacijom dugog stiha. Objašnjenja slede. U to vreme sam shvatio da je Vitmenova forma retko kad kasnije u Americi bila istraživana (unapređena na istoj osnovi). Vitmen je uvek bio planina isuviše ogromna da bi se videla. Svi pretpostavljaju (zajedno sa Paundom?) (izuzev Džefersa) da je Vitmenov stih ogromna, ludačka, nekontrolisana, nužno prozna omaška. Nije bilo pokušaja da se taj stih iskoristi tokom ranog 20. veka u svetlu organizacije novog govornog ritma prozodije kako bi se izgradile velike organske strukture. Imao sam stan na Nob Hilu, drogirao se pejotom⁵ i na gornjim spratovima velikog hotela video prikazu robotske kosturske glave Moloha kako blješti ka mom prozoru; nedeljama kasnije sam se ponovo nadrogirao, i vizija je i dalje bila tamo, u crvenom zadimljenom gradskom centru Metropolisa, lutao sam niz Pauelovu ulicu mrmljajući čitave noći: ,,Moloh Moloh” i napisao Urlik II na nogama, gotovo nedodirnut, u kafeteriji Drejk Hotela duboko uronjen u paklenu dolinu. Ovde je dugački stih korišćen u obliku stance prelomljene unutar sebe u eksklamatorne jedinice isprekidane osnovnim ponavljanjem, Molohom.
          Ritmička paradigma za Treći deo⁶ je zamišljena i dopola napisana istog dana kad i početak Urlika, a kasnije sam joj se vratio da bih popunio taj deo. Prvi deo je lament za Jagnje u Americi sa primerom izuzetne jagnjolike omladine⁷. Drugi deo imenuje čudovište koje zaskače Jagnje; Treći deo je litanija afirmacije Jagnjeta u njegovoj slavi: ,,O zvezdano osut udar Milosrđa”.⁸ Struktura Trećeg dela je piramidalna, sa stepenovanim dužim odgovorom fiksnoj osnovi.
          Dosta od ovih formi sam razvio iz krajnje rapsodičnog zavijanja koje sam jednom čuo u ludnici. Kasnije sam se pitao mogu li kratke i tihe lirske pesme biti pisane uz pomoć dugog stiha. ,,Koliba u Berkliju” i ,,Samousluga u Kaliforniji” (napisane istog dana) su se namestile kasnije te godine. Ne namerno, prosto sam sledio svog Anđela na putu kompozicije.
          A šta da sam prosto pisao, u dugim celinama i u slomljenim kratkim stihovima, spontano beležeći prozaične realnosti pomešane sa emotivnim usponima, usamljenostima? ,,Transkripcija muzike za orgulje“⁹, čudno pisanje koje prelazi put od proze do poezije i nazad, kao um.
          Šta je sa pesmom koja ima ritmički nadograđenu snagu jednaku Urliku, ali bez upotrebe ponavljajuće baze koja bi je održavala? Suncokretova sutra (kompozicija koja traje 20 minuta, ja škrabam za stolom, a Keruak me na vratima kolibe čeka da završim kako bismo otišli negde da se provodimo) to je postigla, i to me je iznenadilo, jedno dugačko koji...
          I na kraju, Uvod u poemu Kadiš (delo pisano u Njujorku 1959. godine) – konačno, potpuno slobodna kompozicija dugačkog stiha koji se slama unutar sebe u kratke stakato disajne celine – beleženja jedne za drugom spontanih fraza, povezanih u okviru stiha uglavnom crticom: dugačak stih sada je možda varijabilne stancične jedinice, koje premeravaju grupe povezanih ideja i koje ih označavaju – metod beleženja. Okončavanje sa himnom ritma sličnog lamentu zbog smrti, u sinagogi. Prelaženje u daktilsko? kaže Vilijams? Možda ipak ne: bar uvo čuje sebe u Prometejskoj prirodnoj metrici, a ne u mehaničkom brojanju akcenata.
          Na ovom snimku sam koristio izvođenje Urlika, Suncokreta i Kadiša sa Big Table čitanja u Čikagu tokom januara 1959. godine jer su to najbolja izvođenja tih pesama koja sam uspeo da pronađem. Mada su trake sa snimcima bile ogrubele. I nadam se da će reprodukcija tog čitanja otkriti laži brojnim filistinskim klevetama kapitalističke štampe i raznih akademika ispranog mozga. A da će ubediti Jagnje. Pokušao sam da snimim Urlik u studiju, u boljim mehaničkim uslovima, ali duh tada nije bio u meni. Ja to ne mogu kontrolisati. Ostatak pesama je snimljen tokom juna 1959. u Fantasy studijima u San Francisku. Fusnota ,,Urlika” može delovati bolesno i čudno, priključio sam je jer sam verovao da će se čuti na Nebu, mada se tome mogu podsmevati neke okrutne uši u SAD. Neka bude sirovo, u tome je lepota. Sve je ovo snimljeno najbolje što trenutno mogu, mada sa preplašenom ljubavlju, nesavršenom pred anđeoskom trubom u umu, na kratko sam prestao da čitam pred prisutnom publikom. U tami sam počeo da komuniciram sa poezijom uživo, i to je postala više zamka i obaveza nego spontana zabava koja je bila na početku.
          Reč o akademicima; poezija je napadnuta od strane neuke i preplašene gomile dosadnjakovića koji ne razumeju kako ona nastaje, a nevolja sa ovim čudacima je to što oni ne bi prepoznali poeziju ni da iskoči pred njih i naguzi ih u sred bela dana.
          Reč o političarima: moja poezija je Anđeosko Buncanje i nema ništa sa tupavim materijalističkim nastranostima o tome ko bi trebalo da upuca koga. Tajne individualne mašte – koje su transkonceptualne i neverbalne – mislim na neuslovljeni Duh – nisu na prodaju ovoj svesti, nisu od koristi ovom svetu, izuzev možda da ga nateraju da sklopi svoje zamke i sluša muziku Sfera. Onaj ko negira muziku sfera negira poeziju, negira čoveka i pljuje po Blejku, Šeliju, Hristu i Budi. U međuvremenu se zabavljajte. Univerzum je novi cvet. Amerika će se tek otkriti. Ko želi rat protiv ruža, taj će ga i dobiti. Sudbina mnogo laže, a gej Stvoritelj igra u svom sopstvenom telu u Večnosti.


sa engleskog preveo Vladimir Stojnić

snimak izvođenja Fusnote Urlika koje autor pominje u ovom tekstu, zabeležen tokom januara 1959. godine u Čikagu, čitaoci Agona mogu preuzeti na sledećoj adresi:

Footnote to Howl, Chicago Big Table Reading, 1959

1 Ovaj tekst je prvi put objavljen 1959. godine, kao prateći tekst uz snimak čitanja Urlika i drugih pesama koji je objavila Fantasy Record Label (ova i sve naredne napomene uz ovaj tekst su primedbe prevodioca).

2 Stih iz prve pesme poeme Urlik u prevodu Srbe Mitrovića, preuzet iz Antologije američke poezije 1945–1994., IP Svetovi, Novi Sad, 1994, str.100.

3 Isto, str. 100.

4 Pesma Alena Ginzberga koja se nalazi i na pomenutom snimku čitanja Urlika i drugih pesama.

5 Pejot je vrsta droge koja se sintetiše iz istoimenog malog kaktusa poznatog po tome što sadrži psihoaktivne alkaloide, naročito meskalin.

6 Urlik je poema koja se sastoji iz tri dela i zasebne Fusnote.

7 Ovo je sintagma koju je Ginzberg često koristio kao podnaslov prvog dela poeme Urlik.

8 Aluzija na himnu SAD.

9 Pesma Alena Ginzberga koja se nalazi i na pomenutom snimku čitanja Urlika i drugih pesama.

izvor

___________________________________________________

SUPERMARKET U KALIFORNIJI

 

 

 

         Čitajući rane Ginzbergove pesme uopšte nije teško uočiti da je pesnik sebe doživljavao kao modernog Volta Vitmana 20. veka, npr. od 1970- ih pa sve do njegove smrti (1997. godine), tj. kako je američka kontrakultura polako ulazila u hipi eru i fizički je podsećao na njega: dugačka brada, „pomalo“ zapušten izgled, ležeran način odevanja, itd. Poput Vitmana i Ginzberg je smatrao da je pesnikov zadatak da bude estetski revolucionar koji će svojim buntom promeniti svest ljudima. Postoji zaista sijaset sličnosti zbog kojih kritičari Ginzberga često nazivaju Vitmanovom sledbenikom, npr. tehnički elementi Ginzebrgove poezije (dugački i slobodni stihovi, česta upotreba aliteracije, anafore, ponavljanja, montaže), kao i tematski (npr. Ginzbergova brutalna iskrenost i otvorenost prema seksu, demokratija, patriotizam, ljubav prema Americi, itd). Međutim, postoji i niz razlika među njima, npr. u  Ginzbergovoj ranoj poeziji primećujemo mizoginiju, što npr. Vitman sebi nikad ne bi dozvolio (setimo se samo kako su žene opisane u Urliku); razlikuju se i u stavu prema ljudskom telu, npr. Vitman je obožavao svoje telo:
 

Welcome is every organ and attribute of me, and of any man

hearty and clean,

Not an inch nor a particle of an inch is vile, and none shall be

less familiar than the rest

piše on u Pesmi o meni, dok je Ginzberg proveo dobar deo života nezadovoljan sopstvenim izgledom, a što čitamo u pesmi koju je napisao u svom dnevniku početkom pedestih:
 

I look like someone else

I don’t like in the mirror

a floating city heel,

middleclass con artist…

heavy eyebrowed, sadistic,

too mental and lonely… [1]

        Primećujemo i drugačiju obradu  homoerotike u njihovim pesmama (setimo se  kako Vitman opisuje čuvenu scenu o 28 mladića koji se kupaju  kraj obale u Pesmi o meni), koja je kod Ginzberga čista homopornografija, čime je svesno provocirao publiku. Konačno, stav prema sopstvenoj zemlji, Americi, poptuno je drugačiji kod obojce: dok je Vitman slavio „obećanu zemlju“ Ginzberg ju je proklinjao i prezirao. Sa tim u vezi bile su velike promene u društvenom i političkom sitemu Amerike, a što primećujemo u pesmi Supermarket u Kaliforniji (1956).

     Ova pesma prvi put  se pojavila u zbirci Urlik i ostale pesme (1956) i predstavlja idealan primer “dve Amerike” o kojoj su pisali obojca. U Supermarketu je opisano Ginzbergovo traganje za inspiracijom, pesma je ispričana u prvom licu i odigrava se kasno uveče, pod punim mesecom; Ginzberg ulazi u supermarket sanjajući  Ameriku iz Vitmanovih pesama:
 

    What thoughts I have of you Walt Whitman, for I walked down the streets under the trees with a headache  

    self-conscious looking at the full-moon,

    In my hungry fatigue, and shopping for images, I went into the neon fruit supermarket, dreaming of your 

    enumerations! 

      Međutim, Ginzberg shvata da je sva lepota te Amerike svedena na potrošačku korpu neonskog supermarketa. Već na početku pesme uspostavljen je ujednačen ton i do kraja pesme dominiraće romantična i setna atmosfera. U narednim stihovima Ginzberg se identifikuje sa beskućnikom koji poput njega, usamljeno i besciljno luta supermarketom:

 

    What peaches and what penumbras! Whole families shopping at night!  Aisles full of husbands!  Wives in the       

    avocados, babies in the tomatoes!–and you, Garcia Lorca, what were you doing down by the watermelons?

        Poruka Supermarketa u Kaliforniji je bunt protiv kapitalizma i njegovog potrošačkog društva, duhovnog propadanja Amerike i otuđenosti u heteroseksualnoj kulturi kojoj Ginzberg ne pripada. Da je živ, Vitman bi bio beskućnik i živeo bi noću, smatra Ginzberg. Što se tiče tehničke i lingvističke strane, pesma je lirska, napisana je u slobodnom stihu, a Vitman u pesmi simboliše izgubljenu Ameriku (lost America of love) koja je u prošlosti poštovala duhovnost i prirodu, a što je suprotno vremenu u kome Ginzberg piše ovu pesmu, u kome se plodovi priode shvataju kao prozvodi namenjeni širokoj potrošnji čije se poreklo ne zna:

   I saw you, Walt Whitman, childless, lonely old grubber, poking among the meats in the refrigerator and eyeing the grocery boys. / I heard you asking questions of each: Who killed the pork chops? What price bananas?  Are you my Angel?

       Ritmički obrazac ponavljanja odgovara Vitmanovoj Pesmi o meni (I saw you, Walt Whitman/ I heard you asking questions… I wandered in and out...), setićemo se poslednjih stihova prve celine (Pesnik) kod Vitmana: You shall no longer take things at second or third hand […] You shall not look through my eyes either […] You shall listen to all sides and filter them from your self. Takođe, Ginzberg često koristi retorsko pitanje (Where are we going, Walt Whitman, Will we walk all night? Will we stroll dreaming?) kojepodseća na pojedine delove Vitmanove Pesme o meni (npr. u trećoj celini Život: Which of the young men does she like the best? […] Where are you off to, lady? for I see you

      U Supermarketu je evociran i španski pesnik Garsija Lorka, takođe Vitmanov sledbenik, i homosekusalac, čime Ginzbgerg ističe homoseksualnu outuđenost u heteroseksualnom konceptu tzv. nuklearnih porodica 1950-ih. Poslednji deo pesme jasno je uperen protiv konformizma američkog društva, a rečenica shopping for images oslikava sistem u kome se sve može kupiti ili prodati, u kome je život sveden na trošenje novca.Takođe, u poslednjim stihovima Supermarketa evocirana je i čuvena Vitmanova pesma Prelazak bruklinskom skelom, u kojoj Vitman slavi Ameriku i svakodnevni čin prelaska preko reke:

I too many and many a time cross’d the river, the sun half an hour high;   

I watched the Twelfth-month sea-gulls—I saw them high in the air,

          floating with motionless wings, oscillating their bodies […]

I too saw the reflection of the summer sky in the water …

Had my eyes dazzled by the shimmering track of beams,   

Look’d at the fine centrifugal spokes of light around the shape of my head

          in the sun-lit water[2]

           Međutim, ova pesnička slika kod Ginzberga nije Istočna reka koja spaja Bruklin sa Menhetnom, već reka Leta u Hadu u kojoj Haron[3] vozi čamac umrlih, a poslednja scena u kojoj Vitman ostaje sam i gleda nazad u Ginzberga ne ostavlja nikakvu nadu:
 

Will we stroll dreaming of the lost America of love

past blue automobiles in driveways, home to our silent cottage?

Ah, dear father, graybeard, lonely old courage-teacher,

what America did you have when Charon quit poling his ferry and

you got out on a smoking bank and stood watching the boat

disappear on the black waters of Lethe?

         Dakle za razliku od Vitmana, Ginzberg veruje da je kompletna američka nacija utonula u zaborav i da je zadatak pesnika da naciju probudi iz kome, on ne vidi lepotu Amerike o kojoj je Vitman pisao, već usamljene ulice, redove porodica u neonskom sjaju supermarketa i plave automobile na putevima… Ovom temom Ginzberg će se baviti dugo, a kulminaciju duhovne otuđenosti u materijalističkoj kulturi opisao je u pesmi Urlik .

____________________________________________________

URLIK

        Pesma Urlik prvi put je bila pročitana publici u oktobru 1955. godine i godinu dana kasnije pojavljuje se u zbirci Urlik i ostale pesme (1956). Nepunih godinu dana od objavljivanja zbirka dobija veliku medijsku pažnju jer je u martu iste godine 520 primeraka štampanih u Londonu konfiskovala američka carina, a u maju iste godine izdavač zbirke L. Ferlingeti bio je uhapšen zbog “distribucije knjiga sa opscenim i vulgarnim sadržajem”. Suđenje koje je potom usledilo nezvanično predstavlja početak seksualne i kulturne revolucije  1960-ih godina. Sam naziv pesme asocira na urlik koji proizvode životinje i na sličan način opisani su protagonisti Ginzbergove pesme: najbolje umove svoje generacije Ginzberg predstavlja kao usamljene životnije koje su odbačene i stoga primorane da žive noću. Poput Vitmanove Pesme o meni i Urlik „sadrži mnoštva“[1], međutim, Ginzbergove teme su radikalno drugačije- dok je Vitman pevao o demokratiji, lepoti divlje prirode Amerike, slobodi, duhovnosti i univerzalnoj ljubavi, Ginzbergove teme su bunt, ludilo, otuđenje, patnja, korišćenje opijata, promiskuitetni homoseksualni/ heterosekusalni seks, itd. Urlik sadrži 112 slobodnih stihova koji na prvi pogled deluju dosta nejasno i neorganizovano, uglavnom zbog velikog broja autobiografskih elemenata. Iako je Ginzberg celog života pričao da je pesmu napisao u jednom dahu, u jednom pesničkom zanosu, primetno je da je Urlik rezultat obimnog čitanja i raznoraznih uticaja. Pesma ima dobru strukturu i organizaciju,  podeljena je na tri dela, od kojih svaki ima svoju priču.

        Pesmu je Ginzberg posvetio Karlu Solomonu koga je upoznao u Institutu za psihijatriju Kolumbija (21. aprila 1949. godine), koji se u pesmi zove Rokland. Ceo prvi deo pesme pokriva događaje iz života najboljih umova bit generacije. Najbolji umovi su uglavnom bili Ginzbergovi prijatelji, poznanici, pisci, boemi i ostali marginalizovani umetnici ovog perioda. Najveći utisak u ovom delu pesme ostavlja nabrajanje, upotreba montaže i neprestano smenjivanje snažnih pesničkih slika o Njujorku (baš kao i u nekim delovima Vitmanove Pesmi o meni), ali ne onih njuroških naselja koji simbolišu materijalni uspeh ili kapitalizam, poput Vol Strita ili Menhetna, već Ginzberg  opisuje siromašne periferije grada i boemske četvrti: Boveri, Stetn Ajland, Harlem, Bronks, itd. Snažni početni stihovi služe kao matrica kojoj se ostali stihovi prvog dela pesme hipnotisano vraćaju:

I saw the best minds of my generation destroyed by madness, starving hysterical naked, dragging themselves through the negro streets at dawn looking for an angry fix, angelheaded hipsters burning for the ancient heavenly connection to the starry dynamo in the machinery of night.

Poput Supermarketa u Kaliforniji i Urlik je predviđen čitanju naglas, i Ginzbergova zamisao je bila da svaki stih bude jedna jedinica daha, odnosno da odgovara jednom uzdahu. Kao i u Vitmanovoj Pesmi o meni  celim prvim delom Urlika dominiraju dugački i agresivni stihovi koji dosta podsećaju na prozu, i pesnik često upotrebljava lirske paralelizme i nabrajanja:

[…] who ate fire in paint hotels or drank turpentine in Paradise Alley, death, or purgatoried their torsos night after night

with dreams, with drugs, with waking nightmares, alcohol and cock and endless balls,

incomparable blind streets of shuddering cloud and lightning in the mind leaping towards poles of Canada & Paterson, illuminating all the motionless world of Time between

 

      Jezik korišćen u pesmi odgovara njenom naslovu jer je podjednako agresivan, i reči poput  cock  i  endless balls, osim svog vulgarnog značenja, takođe otkrivaju da njujorški homoseksualci 50-ih nisu baš praktikovali monogamne veze, već da su bili vrlo promiskuitetni- kako Ginberg  kaže : purgatoried their torsos night after night... U nekim stihovima čak je i vulgraniji, npr:

 

[…] who let themselves be fucked in the ass by saintly motorcyclists, and screamed with joy, 

who blew and were blown by those human seraphim, the sailors, caresses of Atlantic and Caribbean love, 

who balled in the morning in the evenings in rosegardens and the grass of public parks and cemeteries scattering their semen freely to whomever come who may
 

       Sintaksa pesma nas navodi da zaključimo da ju je pisao pesnik pod dejstvom droga jer na mestima gde bi trebalo da koristi prideve on koristi imenice [2]: who poverty and tatters and hollow-eyed and high sat up smoking in the supernatural darkness of cold-water flats floating across the tops of cities contemplating jazz. Ili koristi imenicu kao pridev [3]:  who were expelled from the academies for crazy & publishing obscene odes on the windows of the skull. 

 

      Pesma obiluje i velikim brojem metafora, simbola i autobigrafskih elemenata, pa je zato neophodno razjasniti pojedine stihove, na primer drugi stih: dragging themselves through the negro streets at dawn looking for an angry fix odnosi se na otuđenje protagonista pesme koji su odbačeni od društva i primorani da žive noću, tj. da se vuku delovima Njujorka sa ostalim odbačenim ljudima američkog društva 1950-ih, a to su bila uglavnom crnačka naselja i periferije grada. Iako su mahom bili belci najbolji umovi (the best minds) identifikovali su se sa crnačkom andergraund muzikom pedestih- džezom, i to naročito bibop džezom[4], što je bila nova vrsta džeza koja se razlikovala od klasičnog sving džeza sa kraja 40-ih; bibop ili bop džez odlikovao se brzim tempom sa mnogo imporvizacije. Angry fix (gnevni fiks), osim toga što predstavlja momenat ubrizgavanja opijata u venu (morfijuma ili heroina), simboliše i osolobađanje njihovih duša od bolova modernog života, ili rečeno u okvirima Ginzbergovih pojmova: od militarstičko- kapitalističkog, heteroseksulanog, plastičnog društva kome bitnici ne pripadaju. Šesti i sedmi stih takođe zahtevaju objašnjenje, pogledajmo:
 

 who passed through universities with radiant eyes hallucinating Arkansas and Blake-light tragedy among the scholars of war,

who were expelled from the academies for crazy & publishing obscene odes on the windows of the skull, 

who cowered in unshaven rooms in underwear, burning their money in wastebaskets and listening to the Terror through the wall 
 

      Godine 1948. u svom apartmanu u Harlemu, u Njujorku, čitajući pesme velikog engleskog romantičara Vilijama Blejka, Ginzberg doživljava viziju koja je oblikovala njegov rani pesnički rad. Kako je kasnije objašnjavao u inetrvjuima, prvo je mislio da je čuo glas Boga da bi potom shvatio da je zapravo čuo Blejkov glas koji je čitao pesme Suncokret, Bolesna ruža iIzgubljena devojčica.[5] Interesantno je da je Ginzberg do kraja života  isticao da halucinacija nije bila prouzrokovana drogama i da je celog života pokušavao da oživi taj trenutak epifanije upotrebom raznih opijata. Kada kaže scholars of war (naučnici rata) on misli na  univerzitetske profesore koji su umesto školskog programa predavali državnu politiku obojenu miltantnom filozofijom i paranojom od komunizma. U sedmom stihu se već igra rečima i kaže : who were expelled from the academies for crazy & publishing obscene odes on the windows of the skull. Gramatički ispravan stih bi zahtevao da je umesto reči crazy Ginzberg napisao craziness, međutim, on namerno koristi jednu reč koja opisuje bit generaciju u celini. Drugi deo stiha (publishing obscene odes on the windows of the skull) odnosi se na događaj iz pesnikovog života: u martu 1945. bio je suspendovan sa univerziteta Kolumbija zato što je usred prepirke sa domarom studentskog doma sa prozora svoje sobe uzvikivao: „Je*eš Jevreje! Batler nema mu*a!“, aludirajući na dekana univerziteta po imenu Batler (Nikolas Marej Batler) koga je optuživao za antisemitizam. Poslednje reči stiha (windows of the skull/ prozori lobanje) odnose se na prozore Univerziteta Kolumbija i tek u drugom delu pesme saznajemo da zapravo ta lobanja pripada semitskom Bogu Molohu koga Ginzberg koristi kao simbol najgorih osobina Amerike 1950-ih. Peyote solidities of halls u dvanestom stihu odnose se na drogu pejotl [6]: Peyote solidities of halls, backyard green tree cemetery dawns, wine drunkenness over the rooftops, storefront boroughs of teahead joyride neon blinking traffic light… Kao i u Supermarketu neonska svetla i ovde opisuju američko potrošačko društvo 1950-ih koje „živi, spava, jede“ u šoping centrima:
 

who burned cigarette holes in their arms protesting the narcotic tobacco haze of Capitalism, who distributed Supercommunist pamphlets in Union Square weeping and undressing while the sirens of Los Alamos wailed them down, and wailed down Wall, and the Staten Island ferry also wailed 

 

      Vitmanova Amerika: Earth of the limpid gray of clouds brighter and clearer for my sake!/ Far-swooping elbow’d earth — rich apple-blossom’d earth!/ Smile, for your lover comes…[7] nepunih sto godina kasnije posmatrana očima njegovog sledbenika izgleda kao narkotička duvanska magla kapitalizma…. To je pad Vitmanove Amerike i neiscrpna inspiracija Alena Ginzberga. Duvanska industrija pedesetih godina dostigla je svoj ekonomski procvat, veliki bilbordi koji su reklamirali cigarete bili su postavljeni na svakom ćošku, a naziv Los Alamos se odnosi na tada aktuelnu laboratoriju u Novom Meksiku u kojoj se proizvodilo nuklerano oružje u okviru Menhetn projekta osnovanog tokom Drugog svetskog rata; prva atomska bomba bila je dizajnirana upravo u Los Alamosu; među zaposlenima u ovoj laboratoriji bili su vodeći naučnici i Nobelovci ovog perioda. Atomska bomba je npr. čest simbol u Ginzbergovoj poeziji, piše Raskin….  U 38. stihu opet čitamo niz elemenata iz Ginzbergovog privatnog života: on spominje tri goropadi sudbine (the three old shrews of fate) zbog kojih su najbolji umovi izgubili svoje dečačke ljubavi. Prema Ginzbergu to su heteroseksualnost, novac i porodica:
 

who lost their loveboys to the three old shrews of fate the one eyed shrew of the heterosexual dollar the one eyed shrew that winks out of the womb and the one eyed shrew that does nothing but sit on her ass and snip the intellectual golden threads of the craftsman’s loom
 

       Ovi stihovi se pre svega odnose na Keruaka i Kesidija koji su, kako čitamo, svojevremeno eksperimentisali sa muškarcima, ali su se na kraju ipak vratili svojim ženama.[8] Prva goropad koju Ginzberg spominje je heteroseksualni dolar. Jedna teorija je da kao homoseksualac Ginzberg ne razume esenciju posedovanja novca u stvaranju porodice pa prema tome ni plod takvog odnosa-  samo dete, koje opisuje kao goropad koja namiguje iz materice. Treća goropad koju spominje je žena i tu primećujemo njegovu mizoginiju. Godinu dana pre prvog javnog čitanja Urlika u Šestoj galeriji Ginzberg piše Keruaku: Uh, kako mrzim žene…[9] Generalno žene su u Urliku opisane kao usputni seksualni objekti koji su služi najboljim umovima za ispunjavanje njihovih seksualnih potreba. Sveopšte razočaranje i otuđenost koju oseća Ginzberg dalje proširuje na krupniji plan i smešta u gubitak vere u demokratiju, državu Ameriku i svoje sunaorodnike. Setimo se  kako je Vitman opisivao američko društvo 19. veka: 

The carpenter singing his as he measures his plank or beam,/ The mason singing his as he makes ready for work, or leaves off work,/ The boatman singing what belongs to him in his boat, the deckhand/ singing on the steamboat deck […] The delicious singing of the mother, or of the young wife at work, or of/  the girl sewing or washing,/ Each singing what belongs to him or her and to none else,/ The day what belongs to the day—at night the party of young fellows,/ robust, friendly,/ Singing with open mouths their strong melodious songs… piše taj  stari, usamljeni učitelj  u pesmi Čujem pesmu Amerike.[10]  U Urliku Vitmanovo en masse usamljeno spaljuje svoja siva flanelska odela:
 

who were burned alive in their innocent flannel suits on Madison Avenue amid blasts of leaden verse & the tanked-up clatter of the iron regiments of fashion & the nitroglycerine shrieks of the fairies of advertising & the mustard gas of sinister intelligent editors, or were run down by the drunken taxicabs of Absolute Reality.
 

        Nedužna flanelska odela (innocent flannel suits) odnose se na poslovne ljude koji su ih nosili 50-ih godina. Ova fraza potiče od naslova popularnog romana Čovek u sivom flanelskom odelu Sloana Vilsona u kome je opisan bezlličan život modernog čoveka koji je zbog pretrpanosti obavezama lišen duhovnog razvoja. Olovni stihovi i pešovani mode (leaden verse and fairies of advertising) odnose se na poeziju konformizma tj. pesnike koji su zarađivali pišući slogane za potrebe velikih reklamnih kompanija na Medison Aveniji. Pogledajmo 63. stih:
 

who threw potato salad at CCNY lecturers on Dadaism and subsequently presented themselves on the granite steps of the madhouse with the shaven heads and harlequin speech of suicide, demanding instantaneous lobotomy.
 

    Si Si En Vaj je gradski koledž Njujorka (City College of New York), popularna škola kroz koju su prošli veliki pisici ovog perioda i kako bi istakao avangardizam bit generacije Ginzberg opisuje bacanje krompir salate na profesora koji drži predavanje o dadaizmu (modernističkom pokretu čiji je cilj ismevanje i ironija), time želi da istakne da su bitnici savladal gradivo: dadaizam znači bacati krompir salatu na predavanje o dadaizmu. U 67. stihu Ginzberg spominje tri bolnice: Pilgrim Stejt, Roklend i Grejston. Pogledajmo:
 

Pilgrim State’s Rockland’s and Greystone’s foetid halls, bickering with the echoes of the soul, rocking and rolling in the midnight solitude-bench dolmen-realms of love, dream of life a nightmare, bodies turned to stone as heavy as the moon
 

      Psihijatrijske bolnice su u pesmi predstavljene kao logori smrti u kojima su lekari mučili ljude i Ginzbergova majka, Naomi, bila je višegodišnji pacijent bolnice Grejstoun u Nju Džerziju, gde je preminula. Kada je Ginzberg pisao pesmu bila je pacijent u Pilgrim Stjetu dok je u Roklendu bio smešten sam pesnik. Tamo je i upoznao Karla Solomona kome je posvetio Urlik. Ipak, završava prvi deo pesme pobednički i samozadovoljno, odajući počast Vitmanu i njegovoj poeziji:
 

and who therefore ran through the icy streets obsessed with a sudden flash of the alchemy of the use of the ellipse the catalog the meter & the vibrating plane,

who dreamt and made incarnate gaps in Time & Space through images juxtaposed, and trapped the archangel

 

         U prvom delu pesme eksplicitno je kritikovao materijalizam i američke institucije, a u drugom delu pesme  te „osobine“ oživljavaju i dele zajedničko ime- Moloh. Poput prvog dela u kome je anafora ostvarena pomoću reči who u drugom delu ritam je uspostavljen ponavljanje reči Moloch:
 

What sphinx of cement and aluminium bashed open their skulls and ate up their brains and imagination? Moloch! Solitude! Filth! Ugliness! Ashcans and unobtainable dollars! Children screaming under the stairways! Boys sobbing in armies! […]

Moloch the crossbone soulless jailhouse and Congress of sorrows! Moloch whose buildings are judgement! Moloch the vast stone of war! Moloch the stunned governments! Moloch whose mind is pure machinery! Moloch whose blood is running money! Moloch whose fingers are ten armies!

 

       Ginzberg nije prvi pisac koji je u anglo-američkoj literaturi upotrebio simbol semitskog Boga Moloha. Pre njega je to učinio Džon Milton u Izgubljenom Raju (1667), a u modernoj istoriji Vinston Čerčil je u knjizi Bura se sprema Molohom opisivao idolopoklonstvo nemačkog naroda prema Hitleru. Inspiraciju za Molohom Ginzberg je pronašao pod dejstvom droge pejotl. Jedne večeri u šetnji San Franciskom, sa svojim partnerom Piterom Orlovskim, Ginzberg uzima pejotl i ugledavši zgradu čuvenog hotela pod nazivom St. Francis doživljava halucinaciju u kojoj je zgrada hotela izgledala kao čudovište koga je Ginzberg nazvao Molohom, simbolom ludila i smrti najboljih umova koje opisuje. Ginzbergovo pitanje na početku drugog dela: What sphinx of cement and aluminium bashed open their skulls and ate up their brains and imagination? se odnosi na njegovog prijatelja Vilijama Kanastru, poznatijeg kao „Bil“ Kanastra (1922–1950) koji je poginuo posledicom pada kroz prozor voza u pokretu. Ginzberg ga spominje i u prvom delu Urlika kada kaže: who sang out of their windows in despair, fell out of the subway window… Vitmanovu Ameriku Ginzberg ne doživljava kao demokratsku zemlju, to je bar jasno, već je smatra totalitarnom kapitalističkom državom kojom upravljaju gigantske industrijske korporacije. Takav sistem on naziva „mašinerijom“. Poznato je da je Ginzberg bio marksista i odatle dolazi njegova potreba za društevenim aktivizmom i borbom za prava radnika. Bilo je hrabro, delom i neuračunljivo, optuživati Ameriku da je zla kaplitalistička zemlja, naročito u Makartnijevoj eri tokom poznatog lova na (komunističke)veštice, a sa druge strane veličati Rusiju i komunizam. Dok je u prvom delu pesme pevao o posledicama lošeg političkog sistema, u drugom delu pesme on okrivljuje „mašineriju“ za propast duhovnosti kompletne američke nacije; one demokratske Amerike o kojoj je pevao Vitman. Moloh je u stvari kapitalistička Amerika i Ginzberg gori od besa:
 

Moloch whose skyscrapers stand in the long streets like endless Jehovas! Moloch whose factories dream and choke in the fog! Moloch whose smokestacks and antennae crown the cities! 

Moloch whose love is endless oil and stone! Moloch whose soul is electricity and banks! Moloch whose poverty is the specter of genius! Moloch whose fate is a cloud of sexless hydrogen! Moloch whose name is the Mind!

      U stvari on je užasnut sopstvenom zemljom: invisable suburbs! skeleton treasuries! blind capitals! demonic industries! spectral nations! invincible madhouses! granite cocks! monstrous bombs! Koliko se zapravo Amerika 1950-ih udaljila od Vitmanove vizije o demokratiji oslikano je u poslednjim stihovima u kome je opisuje kao bezdušnu mašineriju kojom vlada Moloh. Ali moderni Moloh je svoje postojanje dobio u materijalstičkoj kulturi i umesto dece sada jede novac, slobodu i ljudski duh; to je Ginzbergova poruka, sav njegov bol i pad Vitmanove Amerike:
 

Visions! omens! hallucinations! miracles! ecstacies! gone down the American river!

Dreams! adorations! illuminations! religions! the whole boatload of sensitive bullshit!

     Kako je prvi deo pesme obeležen otuđenjem, a drugi besom, u trećem delu pesnik doživljava ujedinjenje sa Karlom Solomonom- prijateljem iz Njujork Stejt Psihijatrijskog Instituta (u pesmi se ta bolnica zove „Rokland“), gde je Ginzberg bio lečen punih osam meseci 1949. godine.[11] Prezirao je lekare jer nisu čitali niti pisali poeziju i nazivao ih je nepoetičnom buržoazijom,objašnjava Raskin,a u Solomonu je osim inspiracije prepoznao i svoju majku koja je je takođe bila lečena u psihijatrijskim bolnicama: I’m with you in Rockland, where you imitate the shade of my mother... Upravo je u Roklendu Ginzberg dobio inspiraciju da napiše mitologiju ludila, piše dalje Raskin...[12]Od poznatih američkih pesnika, pored Ginzberga, u mentalnim bolnicama lečili su se i Ezra Paund, Robert Louel i Slivija Plat. Osim ludila (tako česte teme u Ginzbergovoj poeziji), tema trećeg dela je i surovost američkih zdravstvenih ustanova: pedestih godina lekari su mislili da je homoseksualnost bolest i veliki broj ljudi bio je „lečen“ od svoje seksualnosti elektrošokovima. Solomon je npr. bio jedan od njih i Ginzberg ga čak upoređuje sa Isusom Hristom:
 

[…] the soul is innocent and immortal it should never die ungodly in an armed madhouse

I’m with you in Rockland

where fifty more shocks will never return your soul to its body again from its pilgrimage to a cross in the void

I’m with you in Rockland

where you accuse your doctors of insanity and plot the Hebrew socialist revolution against the fascist national Golgotha

 

      U ovom trećem delu ritam je uspostavljen ponavljanjem stiha I’m with you in Rockland;  fusnota Urlika ima sličan ritmični obrazac gde umesto reči   Moloch pesnik ponavlja reč Holy![13] Ginzberg je počeo pesmu otuđenjem a završava je ujedinjenjenjem sa Solomonom. Na samom kraju kaže da se Solomon pojavio u njegovom snu čime nas navodi da pomislimo kako je cela pesma možda bila samo san ili vizija:
 

[…] where we hug and kiss the United States under our bedsheets the United States that coughs all night and won’t let us sleep

I’m with you in Rockland

where we wake up electrified out of the coma by our own souls’ airplanes roaring over the roof they’ve come to drop angelic bombs the hospital illuminates itself imaginary walls collapse O skinny legions run outside O starry-spangled shock of mercy the eternal war is here O victory forget your underwear we’re free

I’m with you in Rockland

in my dreams you walk dripping from a sea-journey on the highway across America in tears to the door of my cottage in the Western night..
 

 

ah, Carl, while you are not safe I am not safe, and now you’re really in the total animal soup of time

 

Osim Vitmana veliki uticaj na Ginzberga imao je i Eliot, iako Ginzberg to nikada nije priznao. Raskin ističe da je na Ginzberga poseban uticaj imala Ljubavna pesma Dž. Alfreda Prufroka čiji pripovedački postupak poredi sa prvim delom Urlika, ali i Pusta zemlja. U Ginzbergovom dnevniku iz 1955. piše: 

These fragments I have shored against my ruins (stih iz Eliotove Puste zemlje).

 

 Tematski je Urlik sličniji Pustoj zemlji nego Pesmi o meni, kojoj je sličan po tehnici, piše dalje Raskin, i ističe da je Ginzberg pozajmio pesničke slike iz Eliotove Puste zemlje (1922) a motive od Dantea, Blejka, Kolrdiža i francuskih simbolista. Kao primer Eliotovog uticaja navodi Ginzbergovu pesmu Dva soneta (1948) u kojoj se nižu slike rušenja gradova:

 

 

I dwelled in Hell on earth to write this rhyme,

I live in stillness now, in living flame

[…] Los Angeles, now thou art gone so wild,

I think thou art still mighty, yet shall be,

As the earth shook, and San Francisco fell,

An angel in an agony of flame

City of horrors, New York so much like Hell… 

Uporedimo ove slike sa npr. petim delom Puste zemlje (Ono što reče grom): 

What is the city over the mountains

Cracks and reforms and bursts in the violet air

Falling towers 

Jerusalem Athens Alexandria

Vienna London  

Unreal 

[…]  London Bridge is falling down falling down falling down

      U Ginzbergovoj poeziji pronalazimo tragove velikih pisaca i pesnika: Dona, Blejka, Melvila, Vilijama Karlosa Vilijamsa, Eliota, Remboa, proroka Starog zaveta, japanske haiku poezije, Kafke, Orvela, itd. Ako se vizija Vitmanove Amerike u Ginzbergovoj poeziji nesumnjivo unizila, hoće li opstati Amerika koju ju Ginzberg zaveštao budućim pesnicima? Na to pitanje odgovorili su Ginzbergovi sledbenici, poput Boba Dilana, Lua Rida, Leonarda Koena, Toma Vejtsa, i dr. Ali sudeći po njihovim pesmama možemo samo pretpostaviti da nije preživela… Ali to bi bila neka druga tema…

Mihajlo Ravić

---

[1] Vitman piše u Pesmi o meni: Do I contradict myself? Very well, then I contradict myself, I am large, I contain multitudes.

[2] Vidi Bornestein, Diane. Introduction to Transformational Grammar. (University Press of America: 1984) strane 216-217

[3] v. isto strana 216

[4] Ritam pesme Urlik podseća na džez. U ovo vreme Ginsbeg je slušao Čarlija Parkera i Lestera Janga, a omiljena pesma mu je bila Lester leaps in. Vidi Karbiener, Karen.  The Modern Scholar: Walt Whitman and the Birth of Modern American Poetry. Audible Audio Edition: 2009

[5] Raskin ističe da je Ginzberg u gostovanju na radiju Kej Pi Ef Ej priznao da je izmislio ovu priču. Vidi Raskin, Jonah. American scream: Allen Ginsberg’s Howl and the making of the Beat Generation. (University of California Press Berkeley and Los Angeles, California, 2004): str.78

[6] Okrugli meksički kaktus iz kog se izvlači kristalni alkaloid meskalin koji ima halucinogene efekte; konzumira se žvakaćem osušeih listova kaktusa ili otpanajem u vodi za piće. Pejotl su koristili američki Indijanci tokom svojih rituala, a ovom drogom bio je fasciniran i Oldos Haksli (1894-1963).

[7] Whitman, Walt. Song of myself.

[8] Raskin navodi da je Ginzberg bio zaljubljen u obojicu. Takođe ističe da je Keruak odbio da opiše Kesidijevu i Ginzbergovu aferu u romanu Na putu(1957). Ipak, heroj prvog dela pesme je Nil Kesidi: N.C., secret hero of these poems, cocksman and Adonis of Denver. Vidi Raskin, Jonah. American scream: Allen Ginsberg’s Howl and the making of the Beat Generation.(University of California Press Berkeley and Los Angeles, California, 2004): str.71

[9] isto, str. 148

[10] Whitman, Walt. I hear America singing.

[11]  Kako ističe Raskin, iste godine izašao je i Orvelov roman 1984. i Ginzberg je bio oduševljen idejom da Veliki Brat živi u američkim mentalnim bolnicama i nosi bele mantile. Vidi Raskin, Jonah. American scream: Allen Ginsberg’s Howl and the making of the Beat Generation. (University of California Press Berkeley and Los Angeles, California, 2004): str.93

[12] Vidi isto, str. 119

[13] U prvom delu pesme anafora je ostvarena ponavlajnjem reči who, a u drugom delu ponavljanjem reči Moloch. Prema Skalebergu  ceo drugi deo konstruisan je kao piramida, ili kako je Ginzberg jednom rekao: brick shithouse. Vidi Skallberg Lucas, Candor and Apocalypse in Allen Ginsberg’s Howl. http://www.lunduniversity.lu.se/o.o.i.s?id=24923&postid=1316514  25.12.2012