Sateliti za izviđanje i nadzor, špijunski sateliti ( 2 deo)

 

      Sateliti za fotografsko izviđanje i nadzor, u široj javnosti znani kao "špijunski sateliti", koriste se za dobijanje informacija o vrsti odbrambenih i drugih aktivnosti potencijalnih protivnika, a također i saveznika. Teoretski, možemo razlikovati izviđačke od nadzornih satelita. Načelno bi se nadzorni sateliti razlikovali od izviđačkih po tome, da su prvi (nadzorni, u engleskoj terminologiji se nazivaju i sateliti za "brzi pogled", "quick-look") namenjeni stalnom ili periodičnom nadzoru širih područja, pa zbog toga imaju šire vidno polje, manju rezoluciju, a snimke, koji mogu biti televizijski, fotografski ili radarski, šalju u realnom vremenu zemaljskim stanicama preko radio veza. Ukoliko bi se pomoću satelita za nadzor otkrila potencijalno zanimljiva aktivnost ili kad su potrebne preciznije informacije, nad ciljno područje usmerili bi se izvidnički sateliti ili sateliti za "bliži pogled" (eng. "close-look"), koji bi sa svojom jačom fotografskom opremom sa boljom rezolucijom snimili cilj i zatim film u posebnoj kapsuli vratili na Zemlju na analizu i interpretaciju.

       U počecima satelitskog izviđanja i nadzora tehnički razvoj nije omogućavao tolike tehničke raznolikosti, pa su i izviđački i nadzorni sateliti snimke vraćali na Zemlju na filmovima u kapsulama, jedina razlika je bila u površini snimljenog područja, vrsti upotrebljenih fotoaparata i rezoluciji fotografija. Tek kad je razvoj tehnike u sedamdesetim godinama omogućio kvalitetne elektrooptičke nadzorne naprave i digitalni prenos fotografija po radio vezama, došli su u upotrebu sateliti (američki KH-11 kennan/crystal), koji su omogućavali trenutni prenos snimaka iz satelita do kopnenih stanica, navodno pomoću relejnih komunikacijskih satelita. Elektrooptičke motrilačke naprave na novoj generaciji satelita bile su dovoljno moćne, da su omogućavale kako nadzor širokih područja tako i usmereno detaljno izviđanje pojedinačnih ciljeva, tako da je jedan satelit mogao objedinjavati obe funkcije. Rusija u određenoj meri još uvek koristi odvojene izviđačke i nadzorne satelite.

UPDATE:

           Početkom aprila meseca ( ove godine - 2015) Rusija je otkrila grupu špijunskih satelita koji doslovno " vise" iznad Rusije. Ruska strana je potvrdila da oni pripadaju SAD.
        "Nema sumnje da se radi o američkim satelitima. Pentagon koristi satelite iz serije „Feret-D” za lov na koordinate naših radara i zenitnih raketnih sistema i za otkrivanje tehničkih parametara naših radioelektronskih aparata koji funkiconišu u gornjim dijapazonima radiofrekventnog spektra koja koriste sredstva za navođenje na cilj, otkrivanje tuđih „objekata” i naša protivraketna odbrana” – naglasio je Korotčenko.

On je agenciji TASS rekao i da temeljnu radiotehnika špijunažu nema niko osim SAD i Rusije: „To je opterećujuća stavka i u našem i u njihovom budžetu.Sateliti koštaju desetine milijardi dolara. Da dodam: Amerikanci koriste i satelite za radarsku špijunažu serije „Lakros” koji „vide” i noću i u lošim vremenskim uslovima. Njihov glavni zadatak je da prate kretanje naših mobilnih raketnih sistema „Topolj- M” i RS-24 „Jars”. Međutim, sve to ima mali efekat jer Rusija koristi operativna maskiranja, a još parira tehničkim sredstvima američke špijunaže”.

izvor


CORONA, GAMBIT, HEXAGON, CRYSTAL I LACROSSE


       Počeci američkih izviđačkih satelita sežu u kasne 60. godine 20. veka, kad su SAD pod izgovorom naučnih satelita programa Discoverer (otkrivač) razvile fotografski izviđački satelit programa Corona. Sateliti programa Corona su bili zasnovani tako, da se snimljeni fotografski film pohranjivao u posebnu kapsulu za vraćanje filma, koju je satelit po završenom zadatku odbacio natrag u atmosferu, a kod spuštanja s padobranom prema tlu kapsulu su presreli sa posebno pripremljenim avionima.
      Glavna svrha špijunskog satelita je bila saznati kakvu brzinu Sovjetski Savez može doseći za dalekometne bombardere i balističke rakete i njihove lokacije.


KH-4B Corona satellite

       Od prvog uspešnog zadatka, avgustu 1960. pa do poslednjeg u maju 1972. godine u ukupno 145 lansiranja, od toga 102 uspešna, sateliti programa Corona pokazali su se kao neprocenjivi pri osiguravanju obaveštajnih podatakao sovjetskim vojnim i drugim odbrambenim mogućnostima

                                                      Corona film recovery maneuver

        Satelite programa Corona nasledili su sateliti programa KH-5 Argon, KH-6 Lanyard, KH-7 i KH-8 Gambit, KH-9A i KH-9B Hexagon (nazvan također "big bird"), koji su svi održali način vraćanja snimaka na Zemlju pomoću filmskih kapsula, s time da su sateliti KH-7 i KH-8 imali dve kapsule, a KH-9 četiri. Veći broj kapsula je značio da satelit može u orbiti delovati više vremena i u intervalima na Zemlju slati kapsule sa snimkama. Naravno, takođe se i poboljšala fotografska oprema na satelitima, što je značilo bolju rezoluciju (rezolucija znači koliko veliki predmeti se lako razlikuju na snimci; npr. sateliti sa rezolucijom 1 metar razlikuju objekte te veličine od drugih objekata, ali ne vide dovoljno detalja za prepoznavanje tih objekata - prepoznati je moguće objekte koji su 2 do 3 puta veći). Rezolucija se iz 2 do 3 metra pri KH-4 poboljšala na 15 do 60 cm pri KH-9.


                 

Corona KH-1 Spy Satellite "Discoverer 5" Launch 1959-08-13

          Godine 1976 je lansiran prvi satelit vrste KH-11 (ti sateliti su imali kodno ime Kennan i Kristal), koji za razliku od svojih prethodnika nije imao kapsulu za vraćanje filma, već je snimke u obliku elektromagnetskih signala slao na zemlju u skoro realnom vremenu preko relejnih satelita (SDS-1, SDS-2, TDRSS i drugih) u visim orbitama. U zemaljskoj nadzornoj stanici signale bi snimili na traku i zatim ih konvertovali u fotografije. Rezolucija snimaka satelita KH-11 je ocenjena na 10 do 15 cm, mogao da je napraviti 8 do 10 snimaka u minuti. KH-11 su leteli u približno polarnoj, sunčano sinhronoj Orbiti sa inklinacijom 98 ° asistenciju visinama oko 300 - 1000 km, što je omogućavalo da satelit dnevno obiđe Zemlju nešto manje od 15 puta. S obzirom da su u Orbiti bila samo dva satelita, njihove putanje su bile usklađene tako, da je jedan satelit preleteo određeno područje ujutro, drugi popodne, tako da je svako područje bilo pod nadzorom dva puta dnevno. Životni vek satelita KH-11 je bio 3 godine, zadnji je lansiran u novembru 1988. godine. Po obliku i veličini svemirski teleskop Habl vrlo je sličan satelitima KH-11.

KH 11 

          Godine 1990. bio je lansiran prvi "nadopunjeni KH-11"koga u javnosti označavaju kao KH-12 i sa imenima Improved Crystal i Ikon. Nadopunjeni KH-11 je sa svojim 16300 kg puno teži od prethodnika (oko 10 tona zajedno sa gorivom), a veliki deo povećanja mase ide na račun 6350 kg pogonskog goriva, kog satelit nosi u potpornom modulu na svom zadnjem delu. Velika količina goriva mu omogućava dugi životni vek, jer može više puta popravljati svoju gotovo polarnu sunčano sinhronu orbitu na visini oko 300 x 1000 km. Pored poboljšanih senzora, koji rade u vidnom i bližem IC delu spektra, satelit ima još termovizijski senzor pomoću kog korisnik može odrediti, npr. da li je zgrada koju motri u upotrebi ili ne. Poboljšana elektronika za obradu fotografija omogućuje oštrije slike, satelit ih može napraviti do 12 u minuti, rezolucija satelita je ocenjena na 10 cm za kvadratne ili okrugle površine, a sposoban je razaznati linearne strukture veličine veličine 5-8 cm. Takve mogućnosti u vidljivom spektru omogućavaju razlikovanje uniformiranih osoba od civila ili praćenje manjih skupina ljudi za što su korišteni sateliti nad Kosovom. Mehanizam optičkog sistema omogućava satelitu da fotografiše objekte na površini pod velikim uglom, više od 100 km u stranu od svoje putanje. Sada su u upotrebi tri nadopunjena satelita KH-11/KH-12, najnoviji (USA 161) je bio lansiran u novembru 2001. godine. Njihovo delovanje je koordinirano s tri manja izvačka satelita o kojima dugo vremena nije bilo gotovo nikakvih informacija, te sa još tri radarska izviđačka satelita tipa Lacrosse/Onyx. ( vidi više)

                                                                      Lacrosse

Lacrosse

       Cena jednog satelita KH-12 je približno 1 milijarda USD, a još 300 miliona dolara stoji noseća raketa Titan IVB, koja satelit ponese u orbitu.Loše vreme, slojevi oblaka, često onemogućavaju uspešno delovanje fotografskih izviđačkih satelita. Pri upotrebi radara vremenske prilike ne predstavljaju prepreku, te su zato SAD u 70-tim godinama počele razvijati radarski fotografski izviđački satelit, godine 1982. su postavili u orbitu prototip takvog satelita sa imenom Indigo, a u decembru 1998 je Space Shuttle poneo u orbitu prvi operativni radarsko-fotografski izviđački satelit Lacrosse (program označavaju i imenima Vega i Onix). Satelit koristi radar za sintetičko sastavljanje slike (Synthetic Aperture Radar, SAR) - to je tehnika delovanja radara, gde se sastavljanjem reflektovne radarske energije od ciljnog područja iz različitih tački puta omogućava oblikovanje vrlo detaljne radarske slike cilja.

 

                                          Synthetic Aperture Radar,SAR


          Rezolucija satelita Lacrosse je najverovatnije oko 1 metra i time slabija nego kod satelita KH-12, ali zato omogućava nadziranje ciljeva po noći i u svim vremenskim situacijama, moguće je slediti vozila u pokretu i otkrivati skloništa do 3 metra dubine pod zemljom, te podmornice za vreme plovidbe na periskopskoj dubini (10-15 m). Radar satelita Lacosste ima  više mogućih načina delovanja i pored preciznog praćenja određenog cilja, istovremeno vrši nadzor većih područja, naravno s manjom rezolucijom snimaka. Sateliti Lacrosse lete u orbiti na visini oko 680 km sa inklinacijom 57° i 68°. Od četiri lansirana satelita sada su operativna tri (dva u 68-orbiti, jedan u 57-), najnoviji (USA 152) je bio pomoću noseće rakete Titan IVB lansiran u avgustu 2000. godine.


ZENIT, JANTAR, ARKON I ORLEC


      Sovjetske oružane snage su 1956. godine postavile zahtev za izviđačkim satelitom. Zbog nesuglasica u tadašnjem SSSR-u, da li prednost imaju svemirski letovi s ljudskom posadom ili vojni izviđački program, napravljen je kompromis, da će oba programa koristiti jednaki svemirski brod, koji će se temeljiti na svemirskom brodu Vostok. Izviđački program je dobio oznaku Zenit. Prvi u potpunosti uspešni let je napravio satelit tipa Zenit-2 sa oznakom Kosmos-12 u prosincu 1962. godine.




Sovjetski izviđački sateliti prve generacije tipa Zenit-2 imali su predviđenu rezoluciju 10-15 metara, fotografska oprema i film bili su namešteni u kuglastoj kapsuli, koja se je po završenom letu (trajao je 8 dana) cela vratila na Zemlju, tako da se fotografska oprema mogla ponovno upotrebiti. Od samog početka sateliti tipa Zenit-2 bili su opremljeni i sa opremom za elektronsko izviđanje Kust-12M. Kasnije verzije satelita Zenit-2 bile su opremljene još sa televizijskom kamerom, iako se, slično kao kod američkih projekata Samos, iskazalo da tadašnja tehnologija još nije ispunjavala očekivanja. Zenitu-2 su sledili poboljšani sateliti druge generacije Zenit-2M sa životnim vekom od 12 dana, visoko-rezolucijski Zenit-4sa sposobnošću manevrisanja u orbiti i sateliti treće generacije Zenit-4M, MK, MKM, MKT, MT i Zenit-6.

      Prvi predstavnik četvrte generacije sovjetskih izviđačkih satelita je bio Jantar-2K (kodno ime Feniks), koji je ušao u redovnu primenu u maju 1978. godine. Sateliti Jantar-2K bili su opremljeni sa dve manje povratne kapsule za vraćanje snimljenih filmova za vreme obavljanja zadataka u orbiti, a po završetku životnog veka u svemiru (30 dana) na Zemlju se  vratio još i donji deo satelitau kojem je bila fotografska oprema i preostali film. Svi sateliti tipa Jantar imali su sposobnost izvođenja manevara u orbiti, što znači da satelit može u određenoj meri promeniti orbitu i popraviti svoj smer, čime mu se poveća životni vek. S obzirom da Feniks nije ispunio očekivanja, razvijena je poboljšana verzija satelita Jantar-4K1 Oktant, koja je ušla u operativnu upotrebu 1982. godine. Sateliti Oktant imali su životni vek 45 do 60 dana (kasnije verzije), dve manje povratne kapsule i poboljšanu visoko-rezolucijsku fotografsku opremu u glavnoj povratnoj kapsuli. Sa njima su nadomestili visoko-rezolucijske satelite tipa Zenit.

Yantar-4KS1 [TsSKB]                       Yantar-4K2 (Kobalt)

Satelite Oktant pak je uskoro zamenio poboljšani Jantar-4K2 Kobalt, kog ruske oružane snage još uvek koriste za izviđačke zadatke. Sateliti Kobalt lete na niskoj orbiti, na visini između 165 i 400 km, sa inklinacijom između 52 i 70°, te periodom oko 90 minuta.

 

        Baykonur u Kazahstanu sa koga se lansira večina Ruskih raketa.


         Razvoj elektrooptičkih izviđačkih satelita sa digitalnim prenosom slike je u SSSR-u počeo relativno kasno, godine 1977, kada su Amerikanci već upotrebljavali satelite tipa KH-11. Za razvojsvojih satelita sa digitalnim prenosom slike, koji bi trebali imati iste sposobnosti kao američki sateliti KH-11, Rusi su upotrebili  Jantar. Međutim, spori razvoj elektronske opreme i veličina plovila Jantar nisu omogućili da bi mogućnosti nove vrste satelita mogli upoređivati sa američkim. Usprkos tome,nastao je izviđački satelit sa vizuelnim i (bližim) IC fotografskim sistemom s digitalnim prenosom slike Jantar-4KS1 Terilen. Sateliti Terilen su snimke prijemnim stanicama slali preko relejnog komunikacijskog satelitskog sistema Tok-Svetlo. Satelite Terilen, koji su bili u upotrebi od 1982. do 1990. godine, nadomestili su moćniji sateliti Neman (verojatna oznaka Jantar-4KS2), koje Rusija još uvek povremeno lansira u orbitu. Sateliti Neman imaju životni vek godinu dana, lete u orbiti 240 x 300 km sa inklinacijom 64,7° i periodom od 90 minuta. Zadnji satelit Neman (Kosmos 2370) bio je lansiran 2000. i delovao je do  2001. godine.

                                                                      Arkon 1

      Nakon dugotrajnog razvoja, kojega je još dodatno otežao raspad bivšeg SSSR-a, ruskim je konstruktorima uspelo napraviti elektrooptički izviđački satelit, usporediv sa američkim KH-11. U junu 1997. godine je na najsnažnijoj ruskoj nosećoj raketi Proton u orbitu poletio satelit Kosmos 2344. Orbita novog satelita (visina u apogeju 2479 km, perigeju 1516 km, inklinacija 63,4°, perioda 130 minuta) je na Zapadu izazvala sumnju o nameni tog satelita. Prva ocena je bila da je orbita previsoka za fotografsko ili radarsko izviđanje i preniska za satelite za rano upozoravanje, pa bi to mogao biti satelit za elektronsko izviđanje. Međutim, dodatne informacije su pokazale da je to elektrooptički izviđački satelit Arkon-1. Zbog visine satelita rezolucija bi mogla biti 2 do 5 metra, a s nagibom satelita do 20° levo i desno može fotografisati područja na zemljinoj površini do 1000 km u stranu od svog trenutnog puta. Treba napomenuti da i SAD razvijaju (moguće već i upotrebljavaju) izviđačke satelite koji bi leteli u višim eliptičnim orbitama (5000 x 500 km). Prednost takvih orbita je u tome, da se satelit može više vremena zadržati nad određenim područjem za vreme povećavanja visine do apogeja, ali nedostatak je manja rezolucija slika snimljenih sa veće udaljenosti. Informacija o tome koliki je životni vek Arkona-1 nije moguće saznati, isto kao ni informacije o novim lansiranjima u takvu orbitu.

Arkon 1


      Pored satelita sa digitalnim prenosom slike Rusija još upotrebljava novu generaciju satelita s velikim brojem povratnih kapsula. Orlec-1 Don je imao 10 do 12 povratnih kapsula, koje je vraćao na Zemlju u intervalima od 7 do 10 dana. Prvi Don je poleteo godine 1989., a ukupno je bilo 6 lansiranja toga satelita. Sledeći je bio poboljšani Orlec-2 Jenisej, opremljen sa 22 povratne kapsule. Prvi operativni satelit tipa Jenisej (Kosmos 2290) bio je lansiran 1994. godine i orbiti je ostao 221 dan, drugi operativni Jenisej (Kosmos 2372) je u svemir poletio  2000. i u orbiti je ostao 207 dana.

     Zadnje lansiranje ruskog fotografskog izviđačkog satelita bilo je izvedeno 29.maja 2001. godine, kada je na svoju zadaću poleteo Kosmos 2377, satelit tipa Jantar-4K2 Kobalt. S obzirom na njegov očekivani životni vek do 120 dana, Rusija od kraja septembra2001. do sada (januar 2002.) ponovno nema više niti jednog fotografskog izviđačkog satelita u orbiti. Najduže razdoblje bez ruskih fotografskih izviđačkih satelita u orbiti, sve od početka sovjetskih satelitskih izviđačkih programa godine 1962, je bilo od 1996. do  1997. godine, kada sedam i po meseci ruske oružane snage nisu imale nijednoga fotografskoga izviđačkog satelita u orbiti.

Ruske rakete nosači

Soyuz


        Svakako najpoznatija Ruska raketa, te ujedno i najsigurnija raketa na svetu, koja lansira kosmonaute u svemir još od davne 1964-te godine. Sama činjenica da raketa postoji već 40 godina i da se gotovo ništa na njoj nije menjalo govori dovoljno o njezinoj kvaliteti. Soyuz se sastoji od dva stupnja te četri "boostera" koji se odbace u letu. Visoka je oko 50 metara i teška 310 tona pri lansiranju, a u stanju je poneti koristan teret od 5.5 tona. Soyuz je ujedno i najčešće korištena raketa nosač sa 20 lansiranja godišnje. Do sada ih je uspešno lansirano preko 1600 komada. Ovu raketu moguće je lansirati iz: Tyuratuma (Baikonur), Kazakhstana ili iz Plesetska (Rusija

Zenit

     Prvi puta lansiran 1986-te godine, predstavlja jednu od najnovijih Ruskih raketa. Poseduje dosta sličnosti sa boosterom od Energie (Energia je nosač koji nosi Ruski "Space Shuttle" - najjači raketni nosač ikad napravljen). Zapravo prvi stepen Zenita i boostera Energie su konstruirani paralelno, pa tako Zenit poseduje potisak od 7 259 kN i sastoji se od ukupno dva stepen koji mogu poneti 14 tona korisnog tereta. Zenit se je pokazao uspešan u 82% slučajeva, no statistika će se vrlo verovatno poboljšati jer se radi o relativno novoj raketi, gde su početni problemi normalna stvar svakog raketnog programa. Ovu raketu moguće je komercijalno nabaviti preko Američke tvrtke Lockheed-Martin.

Proton

Trenutačno najjača Ruska raketa nosač. To je ujedno i prva raketa koja nije dizajnirana kao interkontinentali balistički projektil. Prvi puta je poletela 1967 godine i do sada je obavljeno ukupno preko 200 lasniranja od kojih 96% uspešno. Proton je u stanju poneti 21 tonu korisnog tereta. Proton se proizvodi u tvornici Khruničev u Moskvi, a zatim se za lansiranje transportira u Kazahstan. Američka tvrtka Locheed-Martin prodaje ove rakete na zapadu kompanijama za potrebe lansiranja komunikacijskih ili opservacijskih satelita.

           Skupljanje obaveštajnih podataka sa analizom signala (sigint)

         Posebna vrsta izviđačkih i nadzornih satelita su sateliti za elektronsko izviđanje, tj. skupljanje obaveštajnih podataka sa analizom signala (engl. SIGnals INTelligence - SIGNT). Ti sateliti namenjeni su hvatanju (presretanju) radio, mikrovalnih i drugih komunikacijskih sistema (engl. COMmunications INTelligence - COMINT), elektronskih sistema, npr. radara (engl. ELectronic INTelligence - ELINT) i drugih instrumentacijskih signala, kao što su telemetrijski sistemi, video-podatkovne veze (engl. Foregin Instrumentation Signals INTelligence - FISINT), itd. Presretanjem takvih signala može se otkriti vrsta i lokacija vrlo slabih predajnika, kao što su ručne radio-stanice.

Američki špijunski sateliti

       Program američkih špijunskih satelita pokrenut je još šezdesetih godina zbog potrebe da se sovjetski teritorij nadzire bez gubitaka i incidenata, kakav se npr. dogodio u maju 1960. godine kada je blizu Sverdlovska (Jekaterinburga) srušen američki špijunski avion U2 s pilotom Gary Powersom. Vojni KH 11 satelit u vreme černobilske katastrofe bio je najsavremenija i najsofisticiranija manifestacija tog programa. Fotografije snimljene tim čudom savremene tehnike imale su fantastičnu rezoluciju od svega desetak centimetara. No, nebom su već tada krstarili i neki civilni sateliti. Na primer, američki satelit Landsat koji je mogao snimiti fotografije rezolucije 20 m posebno se koristio za kartografska snimanja terena. Snimke požara u černobilskom reaktoru, koje su potom objavljene u medijima, snimio je pak francuski satelit Spot s rezolucijom od 10 m. Geografi, meteorolozi i zaštitnici okoline su među prvima uvideli izuzetne mogućnosti koje pružaju orbitalne kamere. Ipak, godinama su sateliti programa Landsat (koji je ostvarila NASA za kompaniju Eosat) i satelit Spot bili jedini izvori iz kojih su se legalno mogle nabaviti komercijalne satelitske fotografije. Za interpretaciju tih slika bili su potrebni vrsni stručnjaci i sofisticirani softver. Osim toga, kvalitet slika zavisio je od mnogo elemenata, kao što su meteorološki uslovi, vreme dana, itd.

             No, po završetku hladnog rata i nakon raspada Sovjetskog Saveza, godine 1994., došlo je do prave revolucije: SAD su dopustile da se tehnologija razvijena za špijunske satelite može komercijalno koristiti. Naime, SAD su na razvoj satelitske tehnologije utrošile preko 100 milijardi dolara, te još oko 30 milijardi na program Strateške obrambene inicijative (SDI), popularno nazvane Ratovima zvezda (Star Wars). Radilo se o najsloženijem vojno-istraživačkom projektu u istoriji, koji je 1983. godine odobrio predsednik Reagan. Cilj je bio uspostaviti satelitski odbrambeni sistem koji bi laserskim oružjem štitio SAD od tzv. prvog udara nuklearnim raketama i od neprijateljskih satelita. Bio je to dodatni udar na posustalo, zastarelu tehnologiju  Sovjetskog Saveza, koja nije mogla izdržati cenu nametnute trke u naoružanju. Suma od ukupno 130 milijardi dolara preogromna je, a da se ne bi komercijalno iskoristila.

Šta više, došlo je i do saradnje s još donedavnim neprijateljima. Tako su američka tvrtka Aerial Images, i Ruska svemirska agencija (Sovinformsputnik), osnovavši zajedničku kompaniju SPIN-2, objedinili svoje fotografije urbanih područja, snimljenih iz aviona i satelita, u jedinstvenu bazu podataka. Veličina te baze je fantastičnih 3.5 terbajtova (3.5×1012 bajtova) nekomprimiranih podataka, odnosno u komprimiranom obliku 1 terabajt (1 TB). Ostatak fotografija dobiven je od američke agencije za geološka istraživanja (USGS). Prezentaciju tih fotografija preuzeo je softverski div Microsoft.

Satellite Image of the Eiffel Tower

Puštanjem u rad svog Internet poslužitelja TerraServer Microsoft je 23. juna 1998. godine World Wide Webu i doslovce pružio Svet. Naime Microsoft je brojnim korisnicima svoga novog Web poslužitelja omogućio pogled na Zemlju iz svemira. Prema rečima Jima Ewela, menadžera za SQL Server, ovim se projektom želelo pokazati da je uz pomoć Microsoftovih proizvoda moguće servisirati ovako zahtevan poslužitelj 24 sata, sedam dana u nedelji. TerraServer radi na Win NT 4.0 Enterprise Edition te na SQL Serveru 7.0 Enterprise Edition. Kako se radi o najvećoj bazi podataka na Internetu, ne treba čuditi što TerraServer zaprema osam velikih kabineta: jedan za Digital Alpha 8400 procesore firme Compaq i sedam preostalih za 324 disk jedinice s oko 3 TB memorije. Za poređenje, 1 TB odgovara oko milijardu stranica teksta ili 4 miliona knjiga.

       Zemljina površina iznosi 5.1 ×1014 m2, od čega je 75% pod morima okeanima i jezerima, a 20% je iznad ili ispod 70°  geografske širine (ledene kape na polovima i polarne ravnice). Od preostatka, većinu zemljišta zapremaju pustinje, planine ili poljoprivredna dobra. Procenjuje se da je urbanizirano oko 4% kopna. Fotografije dostupne preko TerraServera prvenstveno su fotografije urbanih površina. Rezolucija dostupnih fotografija je 1 metar, što znači da svaki piksel može predstavljati sliku veličine 1 m. Dakle, u Microsoftovom sedištu, mogu se razabrati pojedine zgrade, ali ne i sam Bill Gates. Za usporedbu, obaveštajni eksperti procenjuju da rezolucija fotografija snimljenih najsofisticiranijim vojnim satelitima današnjice iznosi čudesnih 15 cm! Do slike pojedinog područja može se doći koristeći geografsku kartu ili koristeći tražilicu (Search Engine) za "navigaciju" kroz bazu podataka geografskih imena. Učitavanje satelitskih fotografija zahteva priličnu strpljivost jer se u surfanje kroz poslužitelj kreće iz globalne perspektive, da bi se kadrovi iz svemira postepeno sve više smanjivali, sve dok se ne dođe do pojedinih željenih područja na našoj planeti. Uz to prilično je i zagušenje poslužitelja.

       TerraServer je bio aktivan još i pre 26. juna, te je već tada izazvao burne reakcije, posebno među obaveštajcima. Naime, među 180 miliona fotografija koje stoje na raspolaganju korisnicima tog poslužitelja, nalaze se i prave obaveštajne poslastice. To su na primer snimci iz zraka Pentagonovog bunkera u Raven Rocku (blizu čuvenog mesta Camp David), koji je predviđen kao jedno od boravišta predsednika SAD u slučaju neke krize. Tu su također i slike podzemnog kompleksa Mount Weather, predviđenog kao utočište visokih vladinih dužnosnika, te slike centra za obuku CIA-e Camp Perry. No, interesantno je da nedostaju fotografije tzv. Area 51 u Nevadi, koju urbane legende omiljene među ufolozima povezuju s posetama neidentifikovanih letećih objekata (UFO). Predstavnici TeraServera kažu da američka vlada (još) nije izvršila pritisak kako bi snimci "škakljivih" područja bili blokirani. Ipak, pristup TerraServeru blokiran je nedemokratskim režimima kao što su Irak, Kuba i Severna Koreja.

      Korisnici TerraServera, u ovoj probnoj fazi jesu uz obične namernike arhitekti, urbanisti, studenti, građevinski poduzetnici, ekolozi itd. Starost fotografija kreće se od 3 meseca do desetak godina, a stalno se dodaju i nove, od kojih su neke i u koloru. Jednom kada se fotografija izabere može se učitati i na vlastiti kompjuter.

                                                      Early Bird Satellite Launch

1997., kompanija EarthWatch Corp. lansirala je satelit EarlyBird I koji će, kada se reše neki komunikacijski problemi, snimati fotografije s rezolucijom 3 metra! Do kraja 1999. EarthWatch je lansirala svog drugog satelita, a i Space Imaging Eosat je lansirala svoj savremeni satelit. Informacije donedavno rezervisane samo za najviše zaposlene svetskih velesila, biće na raspolaganju informacijskom društvu u kojeg smo svi već dobrano kročili.

       Prema nekim istraživanjima oko 80% poslovnih informacija u sebi ima uključenu neku geografsku  komponentu. Ipak iluzorno je očekivati da se među potencijalnim korsnicioma ne nalaze i neke nedemokratske zemlje i diktatorski režimi koji si ne mogu priuštiti vlastite špijunske satelite. Rezolucija od tri metra omogućava da se nekoliko puta dnevno prati inventar i stanje operabilnosti naoružanja neprijateljske države. Američka administracija pokušava pronaći mehanizme kojima bi se sprečila  da prodaja satelitskih slika visoke rezolucije ugrozi američku nacionalnu sigurnost. No, to će teško postići, je bi se se u ovu neobičnu trku za tržište vredno nekoliko milijardi dolara uskoro mogli, uz već prisutnu Francusku (sa satelitima Helios, nasljednicima Spot-a), uključiti Indija i Izrael. Stručnjaci smatraju da će se rezolucija fotografija snimljenih takvim civilnim satelitima vrlo brzo spustiti ispod 1 m, što je u američkoj vojnoj tehnologiji odavna prevladano. Možda je američka taktika baš ta, da omogućivši komercijalni pristup plodovima svoje sofisticirane tehnologije umanji nastojanja svojih trgovinskih konkurenata, makar to ponekad bili i vojni saveznici, da razvijaju vlastitu satelitsku tehnologiju, te tako jačaju svoju moć.

Pogled na grad pri najmanjem uvećanju.
(Pri najvećem uvećanju, razaznaju se već novinski naslovi.)

      Pre nekoliko decenija na zemljinoj je površini bilo moguće sakriti tajne veličine čitavih gradova. Tako je 29. septembra 1957. u postrojenju za preradu plutonija u uralskom gradu Čeljabinsku došlo do teške nuklearne nesreće. U okoliš je oslobođena ogromna količina radioaktivnog materijala, te su kontaminirane hiljade  kvadratnih kilometara. Nekoliko desetaka sela moralo je biti zauvek raseljeno. Kao što su nekada u eri staljinizma nepoćudni političari retuširani sa skupnih fotografija, ta su sela uskoro jednostavno nestala sa geografskih karata. Izvan Sovjetskog Saveza o toj katastrofi dugo se nije znalo, ali sledeći je put bilo drugačije.

      Tridesetak godina kasnije, agencija Tass objavila je viest da se u mestu zvanom Černobil nedaleko od Kijeva, u ponedjeljak 28. qprila 1986. u nuklearnoj elektrani "Lenjin" dogodila nesreća. Razlog te neobične sovjetske iskrenosti bio je prozaičan. Naime, susedne su zemlje već detektovale radioaktivni oblak koji se širio sa sovjetskog teritorija. Nadajući se da će prikriti razmere katastrofe, sovjetske su vlasti svim strancima, pretežito poslovnim ljudima i kamiondžijama koji su u međunarodnom prometu prevozili robu, zabranile da napuste Kijev. Sledeći dan zabranjena zona proširena je na krug radijusa 150 km oko uništenog reaktora. No, Politbiro nije mogao zatvoriti i nebo, te su avionic mogli pratiti radioaktivni pepeo kako se širi nad Evropom. Američki satelit Vortex, pozicioniran 23000 milja iznad zapadnog SSSR-a prisluškivao je paniku i konfuziju koja se širila sovjetskim telekomunikacijama. Drugi pak američki satelit KH-11 Keyhole, nakon pogodnog manevra snimio je seriju fotografija koje su već u utorak popodne bile u Washingtonu. Fotografije snimljene tim čudom suvremene tehnike imale su fantastičnu rezoluciju od svega desetak centimetara.

 

Nuklearna katastrofa u Černobilu

        Fotografije su dužnosnicima Bele kuće, CIA-e i Pentagona pružile detaljan uvid u radioaktivni pakao koji se širio iz smrtno ranjenog reaktora. Uskoro je i zabrana kretanja strancima u Sovjetskom savezu ipak ukinuta kao besmislena, te su se oni počeli vraćati kućama. U mnogim laboratorijima širom Evrope,  gamaspektrometrijskim analizama ispitani su zračni filteri kamiona koji su se bili zatekli u okolici Černobila. Detektovani su neki specifični radionuklidi koji su samo potvrđivali ono što se zahvaljujući satelitima znalo gotovo odmah: u Černobilu je bilo došlo do najgore noćne more nuklearnih stručnjaka: topljenja jezgre reaktora. No, nebom su već tada krstarili i neki civilni sateliti. na primer, američki satelit Landsat koji je mogao snimiti fotografije rezolucije 20m posebno se koristio za kartografska snimanja terena. Snimke požara u Černobilskom reaktoru, koje su potom objavljene u  medijima, snimio je i francuski satelit Spot s rezolucijom od 10m.

        Od godine 1957. prosečno je godišnje lansirano 120 novih satelita. Najviše satelita, 129, lansirano je godine 1984., a najmanje, samo 73, godine 1996. Iako su futuristi već 1960.-tih godina razmatrali posledice povećavanja broja veštačkih objekata koji kruže oko Zemlje, tek se početkom 1980.-tih pojavila naučna disciplina koja se pozabavila tim problemom. Istini za volju, NASA je već 1966. godine procenila rizik od sudara svemirskih brodova s ljudskom posadom s nekim takvim objektom. No u proračunima su u obzir uzeti samo veći objekti koji su se na ovaj ili onaj način mogli pratiti. Veći komadi svemirskog smeća danas se prate istim sistemima koje su za hladnoga rata svetske supersile koristile za praćenje neprijateljskih satelita, odnosno pravovremeno dojavljivanje eventualnog raketnog napada. Takvih objekata veličine do 10 cm katalogizovano je oko 10000. Manji objekti se proučavaju posredno, statističkim metodama. Pomno se prebroje udubine (često pravi mali krateri) na površini svemirskih brodova ili posebnih ploča specijalno u tu svrhu izloženih delovanju svemirske okoline, te potom vraćenih na Zemlju. U decembru 1997., kompanija EarthWatch Corp. lansirala je satelit EarlyBird I s mogučnošću snimanja fotografija s rezolucijom 3 metra! Do kraja 1999. EarthWatch lansira svoj drugi satelit, a i Space Imaging Eosat će lansirati svoj savremeni satelit.

          Sve je više informacija, donedavno rezervisanih samo najviše ličnosti  svetskih velesila, na raspolaganju informacijskom društvu u kojeg smo svi već dobrano kročili.  Servis pretraživača AltaVista, puštenom u rad 1998. godine, a namenjenog traženju foto materijala je nesumnjivo najveća baza podataka (procenjena na više od 10 miliona jedinica) slika i fotografija na Internetu među kojima se nalaze i satelitske snimke.

Zapitajmo se...

       Je li danas, kada je Zemlja doslovce pod prismotrom brojnih satelita, ali i ostale sofisticirane opreme na tlu, moguće sakriti neku katastrofu tipa Černobilske? Je li moguće zatajiti ispaljivanje nuklearne bombe? Ipak izgleda da jest, barem nekoliko sati. U ponedjeljak 11. maja 1998. Indija je u polupustinjskom području Rajasthana izvela tri pokusne podzemne nuklearne eksplozije. Indijci su svoje pripreme toliko vešto prikrili da je i CIA bila zatečena, a američka javnost neugodno iznenađena neobaveštenošću svoje središnje obaveštajne službe. Indijci su za dovođenje materijala i opreme na mesto pokusa birali kratke periode u kojima su sateliti stacionirani iznad Indije promatrali nešto drugo (lažne pokrete trupa u drugim predelima), te periode čestih peščanih oluja koje ometaju vidljivost. I dok se lavina za CIA-u neugodnih pitanja tek pokretala američka i svetska javnost bila je šokirana s još dve indijske nuklearne eksplozije izvedene svega dva dana kasnije. I ovoga je puta CIA zakazala. Indijski kontraobaveštajci su sjajno odradili svoj posao i načinili nemoguće, efektno sakrivši svoje aktivnosti od američkih satelita i obaveštajaca. Kvalitet informacija dobijenih i najsavremenijom satelitskom opremom ipak još uvek  zavisi od obaveštajaca i analitičara na Zemlji.

AMERIČKI SATELITI

SAD imaju više konstelacija satelita za skupljanje signala s obaveštajnim podacima u geostacionarnoj, eliptičnoj i niskoj Zemljinoj orbiti.

                                                    GRAB satellite

       Prvi satelit takve vrste bio je satelit GRAB (Gallactic RAdiation and Background) Vojne mornarice SAD-a i postao je operativan 1960. godine. GRAB je imao zadaću presresti signale tadašnjih sovjetskih radara, te ih posredovati američkim sakupljačkim stanicama, gde su ih snimali i zatim poslali na analizu. Tako su Amerikanci dobili informacije o karakteristikama i onih radara, koji su delovali duboko u unutrašnjosti Sovjetskog saveza i nisu bili dohvatljivi sa letelica za skupljanje signala obaveštajnih podataka. Od pet lansiranja uspešna su bila dva, a sateliti su se u orbitu lansirali zajedno sa drugim, većim satelitima. Službeno su sateliti programa GRAB namenjeni istraživanju sunčevog zračenja, a njihova prava zadaća je otkrivena tek 1998. godine.

       Vazduhoplovne snage SAD-a su 1962. godine počele lansirati satelite za prikupljanje signala obavještajnih podataka pod zajedničkom oznakom "ferret" (prekapač, špijun). Radilo se o dve vrste satelita. Jedni su bili mali, nekoliko desetaka kilograma teški podsateliti, koje su lansirali zajedno sa većim satelitima za fotografsko izviđanje u nisku orbitu, a zatim su ih podigli na polarnu orbitu, na visinu između 300 i 800 km. Njihov glavni zadatak bio je presretanje signala sovjetskih radara sistema zračne i protivbalističke odbrane.

KH-12

        Fotografski izvidnički sateliti tipa KH-4, KH-7, KH-8 mogli su poneti jedan podsatelit, sateliti KH-9 po dva ili tri podsatelita, a noviji KH-11 i KH-12 ne upotrebljavaju podsatelite.

Drugi tip, "heavy ferret" (teški špijun), su bili sateliti s masom između 1000 i 2000 kg, delovali su na visinama oko 500 km, neki također do 900 km, i bili su prvenstveno namenjeni presretanju komunikacijskih signala sovjetskog sistema vođenja i zapovedanja. Do 1971. godine uspešno su lansirali u orbitu 15 "heavy ferret" satelita.

         Iskustva sa satelitima ferret su pokazala su pokazala, da je za efektno i neprekidno primanje signala radio-predajnika, satelite treba postaviti u više geostacionarne visoko eliptične orbite. Sateliti u višim orbitama bi, pored toga, mogli objedinjavati funkcije primanja komunikacijskih i elektronskih signala (COMINT/ELINT).

Canyon/ SIGINT

 

        Nova, druga generacija SIGINT satelita je dobila oznaku Canyon (kanjon). Prvi satelit Canyon bio je lansiran 1968. godine, a do 1977. godine bilo je još 6 uspešnih lansiranja i jedan neuspeli pokušaj. Sateliti tipa Canyon su imali masu oko 270 kg, a sa svojom okruglom antenom promera 10 metara presretali su signale, te ih posredovali zemaljskim prijemnim stanicama na analizu. Životni vek tih satelita bio je 5 do 7 godina. Upotrebljavali su tzv. kvazistacionarnu orbitu sa apogejom između 39000 i 42000 km, perigejem između 30000 i 33000 km i inklinacijom između 3 i 10°. U takvoj orbiti satelit nije uvek tačno nad istom tačkom zemljine površine, već se kreće po kompleksnoj eliptičnoj putanji, čime se povećava površina koja se nadzire, a isto tako je moguće određivanje položaja predajnika s merenjima iz različitih tački u orbiti.

Ferret/SIGINT

Paralelno sa programom Canyon pokrenut je program satelita Rhyolite. Ti su sateliti bili slični satelitima Canyon, s tim da su imali veću antenu s promerom od 20 metara, a veća je bila i njihova masa - oko 680 kg. Sateliti su prvenstveno bili namenjeni presretanju mikrovalnih komunikacijskih veza nad područjem nekadašnjeg Sovjetskog saveza. Za  prijem i analizu velikih količina primljenih signala, Amerikanci su, pored prijemnih stanica na svojoj teritoriji, izgradili još dve kopnene prijemne stanice u drugim zemljama, jednu u Velikoj Britaniji (Menwith Hill) i drugu u Australiji (Pine Gap). U razdoblju 1970. do 1978. lansirali su 4 satelita tipa Rhyolite. Kad je ime satelita u jednoj špijunskoj aferi došlo u javnost, promenili su ga u Aquacade.

Geostacionarne satelite za skupljanje signala druge generacije je u 80-tim godinama zamenila nova generacija satelita, označenih sa imenima Chalet i Vortex, te Magnum i Orion. Ti sateliti su bili još veći i teži, sa antenama promera 30 i 45 metara, a razlikovali su se prema vrsti signala koju su presretali. Sredinom 90-tih godina u upotrebu je došla najnovija generacija satelita SIGINT, koje u javnosti označavaju imenima Mercury i Mentor. I ti sateliti nastavljaju trend sve većih antena - sada bi u promjeru trebale imati preko 100 metara.

Vortex

        Početkom 70-tih godina su SAD počele satelite za prikupljanje signala uvoditi u visoko-eliptičnu molnija orbitu, koja omogućava bolji nadzor predela više severne geografske širine, a pored toga ti sateliti bi presretali radijske komunikacije sovjetskih komunikacijskih satelita tipa Molnija. Sateliti pod imenom Jumpseat, slični su satelitima Rhyolite. Prema različitim informacijama su se koristili do kraja 80-tih ili prve polovine 90-tih godina, kada su zamenjeni sa jačim satelitima nove generacije Trumpet, sa većim antenama i većim mogućnostima presretanja signala.

Orion

      Treba napomenuti, da se gotovo sve informacije o američkim satelitima SIGINT, uključujući i njihova imena, temelje na zaključcima, mišljenjima i vrlo posrednim informacijama. Imena tih satelita se najverovatnije promene isti tren kada u javnost procuri oznaka koju za svoje satelite koriste odgovarajuće agencije, te zbog toga ista vrsta satelita ima (pretpostavlja se) dva ili više imena, a neka imena mogu biti i posledica namernih dezinformacija. Neke karakteristike satelita SIGINT prvih generacija bile su otkrivene u dvema špijunskim aferama, za vreme suđenja optuženima, a druge tehnologije, pre razvijene za satelite kasnije su se koristile za civilne namene - takav primer su sklopive mrežaste antene promera oko 12 metara, koje se koriste na satelitima za mobilne telefonske komunikacije.

        Amerikanci su pomoću svojih satelita za skupljanje signala sa obaveštajnim podacima došli do mnogo kvalitetnih informacija o događanjima u nekadašnjem Sovjetskom savezu. Između ostalih, iz komunikacija između Kijeva i Moskve razabrali su da je u Černobilu došlo do nesreće u nuklearnoj elektrani, sa presretanjem, dešifrovanjem i analizom telemetričkih signala su saznali prave mogućnosti balističke rakete srednjeg dometa SS-20 "Saber", sa presretanjem radio-komunikacija među članovima politbiroa i konstruktora raketa dobili su prve naznake o razvoju novih interkontinentalnih balističkih raketa SS-19 "Stiletto" i sl. Danas javnost satelite za prikupljanje signalnih obaveštajnih podataka povezuje također sa sistemom Echelon američke Agencije za nacionalnu sigurnost (National Security Agency, NSA), sa kojim bi Amerikanci nadzirali sadržaj informacija koje se prenose po svim svetskim komunikacijskim sistemima, kako vojnim tako i civilnim, i te informacije koristili također i u ekonomiji za pomoć firmama u borbi sa tuđom konkurencijom.

RUSKI SATELITI

Tselina 2

         Ruska federacija danas za prikupljanje signala obaveštajnih podataka koristi satelite Celina-2 (Tselina 2)  Još prvi sovjetski fotografski izvidnički sateliti Zenit su bili opremljeni sistemima za elektroničko izviđanje. Prve namenske satelite ELINT je sovjetski savez dobio sa satelitima Celina O, koje su počeli testirati 1970. godine, a čitav sistem (sa kopnenim nadzornim kompleksom) postao je operativan 1972. godine. Celina O su bili sateliti za vanjsko motrenje manjih mogućnosti, a nadopunjavali su ih sateliti većih mogućnosti Celina D za podrobnije primanje signala. Godine 1984. su napustili upotrebu Celine O i neke funkcije tih satelita su uključili u satelite Celina D. Satelite Celina D su na Zapadu označavali imenom heavy ELINT (teški ELINT), a koristili su orbite na visinama između 400 i 600 km sa inklinacijom 81,2°. Celu konstelaciju je sastavljalo 6 satelita u međusobnom razmaku 60°.
  

       Pokusni letovi prvih satelita Celina su pokazali, da sateliti pored otkrivanja i određivanja položaja izvora radio signala, mogu odrediti i tip, karakteristike i mogućnosti ciljnih predajnika. Zato su u SSSR-u počeli s razvojem nove generacije satelita, nazvane Celina-2. Prvi satelit Celina-2, s oznakom Kosmos 1603, bio je lansiran  1984. godine, pomoću noseće rakete Proton jer razvoj predviđene noseće rakete Zenit još nije bio završen. Sa svojim manevrisanjem podizanja inklinacije s 51 na 66°, a zatim na 77°, Kosmos 1603 je na Zapadu inicirao zaključke da prikazuje manevre za izbegavanje protiv-satelitskog oružja. Tek kasnije je Zapad saznao, da je noseća raketa Proton u biti prevelika za satelite Celina-2, te su takvi orbitalni manevri bili nužni. Sistem Celina-2 je postao operativan krajem 1988. godine. Sateliti Celina-2 opremljeni su sistemom za prijem radio signala Korvet, a obaveštajne podatke šalju kopnenoj nadzornoj stanici preko relejnih satelita. Zadnji satelit Celina-2 bio je lansiran u februaru 2000. i to bi trebao biti još jedini operativni satelit te vrste.

raketa Proton

Sateliti za nadzor ockeana

       Jedna od inačica satelita za skupljanje obaveštajnih podataka sa analizom signala su sateliti za nadzor oceana.

        Satelitski sistem Vojne mornarice SAD-a, kojega javni izvori označavaju sa oznakama NOSS-2 (Naval Ocean Surveillance System, mornarički oceanski nadzorni sistem), SB-WASS (Space Based Wide Area Surveillance System, svemirski sistem za nadzor velikih područja), te Ranger, je naslednik prethodnog programa NOSS, imenovanog također White Cloud (beli oblak), Classic Wizard i Parcae (Parke - u starogrčkoj i rimskoj mitologiji tri sestre, boginje sudbine). Poslednja oznaka figurativno prilično primerno prikazuje način delovanja takvih pasivnih satelitskih sistema za određivanje položaja protivničkih brodova na otvorenim morima, a također i drugih izvora elektronskih signala.

Naval Ocean Surveillance System

         Sistem čini glavni satelit i tri podsatelita (neke informacije govore o samo tri podsatelita), koji lete u međusobno točno određenim orbitama i pasivno otkrivaju položaj izvora elektroničkih signala. Sateliti rade na principu vremenske razlike dolaska signala, što zahteva da sateliti putuju na međusobno tačno određenoj udaljenosti i da između sebe komuniciraju. Jedan podsatelit ima vrlo široko vidno polje, te ne može odrediti položaj predajnika (prva Parka, Kloto, svakom smrtniku isprede nit života). Pomoću drugog satelita može se odrediti približni položaj predajnika (druga Parka, Lahesis, odmeri nit života), a pomoću trećeg podsatelita točno se odredi položaj predajnika, a time i protivničkog broda, te koordinate se zatim prosleđuju prijemnim stanicama i svojim vojnim brodovima za upotrebu oružja (treća Parka, Atropos, čoveku prereže nit života).

            Sistem NOSS-2 je jedan od načina koji vojnim brodovima omogućava upotrebu protivbrodskih oružja velikog dometa (kao npr. inačica manevrirajuće rakete tomahawk BGM-109B za protivbrodsku borbu) protiv ciljeva koji se nalaze van brodskih i helikopterskih radara. Konstelacija četiri sistema satelita u orbitama na visini oko 1000 km i inklinacijom 63° omogućava nadzor svih područja između 40° i 60° geografske  širine, više od 30-puta dnevno, a jedna skupina satelita pri tome nadzire područje zemljine površine promera oko 3500 km.

            Vojna mornarica SAD je do nedavno upotrebljavala tri sistema satelita NOSS-2, koje su u orbite lansirali između 1990. i 1996. godine, a četvrti sistem je bio uništen u eksploziji noseće rakete Titan IV 1993. godine. U septembru 2001. godine bio je lansiran satelit sa oznakom USA 160. Nije poznato da li je to nadomesni sistem za izgubljenoga u nesreći 1993. godine, ili je to prvo lansiranje u novoj seriji, kojom će biti zamenjena sadašnja konstelacija satelita NOSS-2.

RORSAT-Radar Ocean Reconnaissance Satellite

US-A

Sovjetski konstruktori protivbrodskih raketa su u 50-tim godinama počeli razvijati protivbrodske manevrirajuće rakete velikog dometa, koje bi mogle napasti protivničke brodove preko radarskog horizonta brodova, sa kojih bi ispaljivali te rakete. Kako bi sovjetska mornarica u celosti iskoristila potencijal nove generacije protivbrodskih raketa, bilo je potrebno razviti novi način otkrivanja ciljeva. Po početnim studijima je sovjetsko vodstvo 1961. godine odobrilo razvoj satelitskog sistema za precizno određivanje položaja protivničkih brodova, nazvanog MKRT. Sistem se sastojao od dva podsistema, koji su svoje informacije slali nadzornom centru. Jedan od podsistema je bila mreža pasivnih satelita, nazvanih US-P (Upravlajemji Sputnik - Pasivnij, upravljivi satelit - pasivni), koji bi presretali radio i radarske signale protivničkih brodova. Drugi podsistem su bili sateliti US-A (Upravlajemji Sputnik - Aktivnij, upravljivi satelit - aktivni), koji su svojim radarima aktivno tražili protivničke brodove koji bi koristili potpunu radio-tišinu i zbog toga bili "nevidljivi" za pasivne satelite US-P. Sateliti US-A su za rad radara trebali stalan izvor električne energije, te su ih opremali sa generatorima na nuklearno gorivo, sa 31,1 kg 90-postotno obogaćenog urana U235. Pre ponovnog ulaska u atmosferu na kraju svojeg životnog veka, satelit bi kompletni reaktor izbacio u višu (900 do1000 km) orbitu za odlaganje.

Pokusna lansiranja satelita US-P počela su 1965. godine, a godine 1971. su podsistemi satelita US-A i US-P postali operativni. Sateliti US-A (na zapadu su ih označavali sa kraticom RORSAT - Radar Ocean Reconaissance SATellite, radarski sateliti za nadzor oceana) bili prilično nepouzdani i sa njima se je dogodilo više nesreća, a najviše spominjana je bila pad satelita (Kosmos 954) zajedno sa reaktorom 1978. godine na Kanadu. Godine 1988. nakon pet teških nesreća u ukupno 33 misije, Sovjeti su prestali upotrebljavati satelite tipa US-A. Satelite US-P (na zapadu su ih označavali kraticom EORSAT-ELINT Ocean Reconaissance SATellite, satelit za nadzor oceana sa elektroničkim izviđanjem) su 1993. godine počeli nadomeštati s poboljšanim satelitima tipa US-PM i US-PU. Ti sateliti imaju duži životni vek (18-24 meseca, umesto prijašnjih približno 12 mesecI), ali je njihov broj u 90-tim godinama, sa uobičajenih 3 do 4 satelita u orbitama pod međusobnim UGLOM od 120°, počeo opadati i u zadnjim godinama Rusija održava još samo jedan satelit toga tipa u orbiti - pretposlednji, Kosmos 2367, bio je lansiran  1999. godine, a dve godine kasnije, u  2001. godine, nadomestio ga je novi satelit sa oznakom Kosmos 2383. Satelit US-PM koristi orbitu na visini oko 410 km sa inklinacijom 65°.

           Prvi deo:  Sateliti Kratka hronologija ( 1 deo )
      Treći deo: Prisluškivanja GSM uređaja - Ešelon (sateliti-3 deo)
                                  Sledi 4 nastavak : komunikacijski sateliti

 izvor  ( Zbog dužine izbačeni su pojedini delovi originalnog teksta)

_________________________________________________________________

                               Za one koji hoće da prate kretanje međunarodne stanice ISS

                                                            evo linka stranice

                                               Current position of the ISS

                                   Ona je  najsvetliji brzi orbitalni objekat vidljiv okom

The bright lights of Cairo and Alexandria, Egypt on the Mediterranean coast. The Nile River and its delta stand out clearly as well. The Sinai Peninsula, at right, is outlined with lights highlighting the Gulf of Suez and Gulf of Aqaba. Credit: NASA